بازتاب آداب عملی صوفیه در شعر فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم

از اوایل قرن ششم، تصوف و عرفان به یکی از موضوعات اصلی شعر فارسی بدل شد، به طوری که حتی شاعران دور از عوالم صوفیانه نیز پیرامون آن به طبع آزمایی پرداختند. با رواج تصوف میان شاعران، طبعاً آداب و رسوم و فرهنگ خاص صوفیه نیز در شعر آن ها نمود پیدا کرد که بسامد آن با توجه به شخصیت و جهان بینی و نیز آشنایی هر شاعر با تربیت عملی و نظری صوفیه متفاوت است. در این پژوهش که برای دست یابی به همین بسامد انجام شد، شاعران برجسته ی متصوف از سنایی تا حافظ مدنظر قرار گرفتند و پس از طبقه بندی آداب عملی صوفیه که از کتب شاخصی که در این باره به نگارش درآمده است از جمله اورادالاحباب و مصباح الهدایه و... استخراج شد، تمامی آثار منظوم این شاعران برای جستجوی شواهدی در این زمینه، صفحه به صفحه و بیت به بیت، مورد بررسی و تامل واقع شد و شواهد مربوط به هر یک از آداب با ارائه ی پاره ای از توضیحات در مواقع ضروری، ذیل آن قرار گرفت و در پایان مشخص شد که هر کدام از شاعران با توجه به اعتقادات خود و ایجاب اوضاع زمانشان به یکی از آداب توجه بیشتری نشان می داده اند و میان گروهی از شاعران که دارای تربیت خانقاهی بودند و گروهی دیگر که به جنبه های نظری تصوف وابستگی بیشتری داشتند، در انعکاس آداب عملی صوفیه، تفاوتی آشکار به چشم می خورد. این پژوهش در سه بخش انجام شد: بخش اول شامل کلیات تحقیق است. بخش دوم درآمدی بر تصوف نام دارد و در آن معرفی اجمالی و مختصری از تصوف انجام گرفته است. بخش سوم و مهمترین بخش کار اداب عملی صوفیه و بازتاب ان در شعر فارسی است و در این بخش، علاوه بر اطلاعاتی درباب آداب عملی، شواهد شعری نیز آمده است.